Etnobotanik, insanlarla bitkiler arasındaki karşılıklı ilişkiyi özellikle de bitkilerin insanların kültür ve deneyimlerini nasıl etkilediğini, insanların bu bitkileri nasıl kullandığını ve uyguladığını ve bilgi sistemlerinde nasıl ifade ettiklerini inceleyen bir alandır.Temelde antropoloji, botanik, doğal kaynak yönetimi ve çevre tarihini de içeren disiplinler arası bir alandır.
Etnobotanik biliminin kurucusu olarak anılan Richard Evans Schultes bu disiplini şöyle açıklıyor: “Ethnobotanik kısaca […] dünyanın çeşitli alanlarında yaşayan ilkel toplumların bitki kullanımlarını keşfetmektir. ”
Etnobotanikçiler kültürler ve bitkilerin kullanım amaçları/kullanım şekilleri (yiyecek, kıyafet, ritüel, ilaç, boya, yapı malzemesi, kozmetik…vb. )arasındaki ilişkiyi belgelemeye ve açıklamaya çalışırlar.
Etno (etnoloji): insan, kültür, bir kültürün tüm inanç, estetik, dil, bilgi ve uygulamalarını içerir.
Botanik: bitki bilimi, en küçük eğrelti otundan ya da bir tutam ottan en uzun ya da yaşlı ağaca kadar tüm bitkilerin çalışma alanı.
Botanik bilimi bütün yabani bitkileri ve evcilleştirilmiş türlerini içerir. Evcilleştirilmiş bitkiler biz insanların binlerce yıldır yabani bitki türleri arasından seçtiğimiz türlerdir. Sonra bu türleri evcilleştirip bize en verimli üreticiler olacak şekilde yetiştirdik: yiyecek, lif, ilaç, malzeme vb…Evcilleştirilmiş türler tarımın hem öznesi hem de nesnesidirler.
Etnobotanik bilgi hem yabani hem de evcilleştirilmiş türleri kapsar ve gözlem, ilişki, ihtiyaç ve geleneksel bilme yöntemlerinden köken alır. Bu bilgi yıllar içerisinde yavaş yavaş gelişir ve bundan dolayı sürekli değişir ve yeni buluşlar, beceriler ve yöntemler eklenir.
Modern insan toplumlarının geleneksel kültürler ve doğal yaşam alanları üzerindeki etkisi birçok türün kaybına neden olmuştur ve canlı topluluklarını (bitkiler, hayvanlar ve mantarlar) derinden bozmuştur.
Yerinden edilen ve dağıtılan insanlar, ki onlar yüzlerce neslin gözlemlerine ve sözlü gelenekler aracılığıyla adetlerine tanıklık etmiştir, dillerini ve ilişkide oldukları şeylerin ve yerlerin isimlerini kaybederler. İnsanlar göç ettiklerinde bazen yeni ilişkiler gelişir ve bu, yeni ya da değiştirilmiş etnobotanik bilgisini doğurur.
1980 lı 90lı yıllarda bitkilerin tıbbi kullanımlarına odaklanmasıyla tanınan etnobotanik bilimi o yıllarda geleceğin ilaçlarının keşifçilerine “ilaç avcılarına” olan ilgiyi arttırmıştı.
Fakat daha sonra etnobotanik, bitkilerin tıbbi kullanımlarının ötesine geçmiştir. Günümüzde, Etnobotanik bilimi çevremizle olan ilişkiyi ve karşılıklı olan bağımlılığımızı keşfetmektedir. Bugün bilim dünyası, her şeyin bağlantılı olduğu birçok geleneksel kültürün ve insanların doğanın bütünleyici bir parçası olduğu görüşünde uzlaşmıştır.
Etnobotanik (ve etnobiyoloji), biyokültürel çeşitlilik olarak bilinen, bu karşılıklı bağlılığı araştırmada önemli bir rol oynar. Dünyanın biyoçeşitliliğinin, ya da doğal dünyayı oluşturan tüm türlerin büyük bir çoğunluluğunun, dünyanın kültürel çeşitliliği, ya da insan ruhunun değişken ve eşsiz göstergesi, ile derinden bağlantılı olduğu fikri giderek kabul görmektedir. Ve hepimizin bitkileri farklı kullanım yollarımız küresel ekosistemin sağlığı için hayati bir rol oynamaktadır.
O zaman, bitkileri yaşamınızda nasıl kullanıyorsunuz?
Onlar olmadan yaşamınız neye benzerdi?…
Kaynakça:
Kommentare